Ze bestaan echt: beroepen waarin je niet oud wordt

Wie na z’n vijftigste een fysiek zwaar beroep uitoefent kan zich beter laten omscholen. Na deze leeftijd op dezelfde manier doorwerken betekent dat je elk jaar vier tot zes maanden sneller oud wordt. Dat bleek in 2016 uit onderzoek door gezondheidseconoom Ravesteijn naar het effect van beleid op de gezondheidsverschillen tussen arm en rijk. Eerder met pensioen voor (fysiek) zware beroepen klinkt eerlijk. Maar eerder duurzame inzet regelen is verstandiger, wijzen diverse onderzoeken uit.

Volgens Ravesteijn kunnen mensen met zware beroepen zich na hun vijftigste beter laten omscholen. Anders lopen ze kans dat ze niet meer kunnen werken door de schade die ontstaat in hun fysiek zware beroep. Het gezondheidseffect van een jaar fysiek zwaar werk op latere leeftijd is vergelijkbaar met zestien maanden ouder worden. En bij mensen met weinig controle over de manier waarop ze elke dag moeten werken is het effect nog groter. Voor hen betekent een jaar doorwerken anderhalf jaar ouder worden.

Hulp bij omscholing

De fysiek meest zware beroepen zijn volgens Ravestein metselaar, timmerman, postsorteerder, bakker en verpleger. Als zij langer doorwerken in hun oude beroep, worden ze langer blootgesteld aan de effecten van werken die de gezondheid schaden, juist op een leeftijd waarop dat werk hen het zwaarst valt. Hulp bij omscholing is daarom gewenst, vindt Ravesteijn. Hij baseerde zich op kenmerken van 320 beroepsgroepen en gegevens over werk en gezondheid in Nederland en in Duitsland waar mensen 29 jaar lang werden geobserveerd. Zo kon Ravesteijn rekening houden met factoren die zowel selectie in beroepsgroepen als de gezondheid beïnvloedden.

Ook de waardering

Het is niet alleen de fysieke belasting die een beroep zwaar maakt. Ook de waardering van dat beroep heeft invloed op de gezondheid, volgens Ravesteijn. In Nederland geven mensen met laag gewaardeerde beroepen hun gezondheid drie keer zo vaak een slecht rapportcijfer dan mensen met hoog gewaardeerde beroepen. Hun sterftecijfer is tweemaal zo hoog, en ze raken tweemaal zo vaak arbeidsongeschikt. En het is niet alleen de waardering die ze zelf aan hun beroep geven, zo liet onderzoek van de Vrije Universiteit in de herfst van 2017 zien. Veel oudere werknemers haken vrijwillig eerder af, vooral omdat ze het gebrek aan respect en waardering van hun werkgever zat zijn.

Pensioenleeftijd

De pensioenleeftijd voor iedereen verhogen, zoals het kabinet nu doet, pakt voor mensen met een zwaar beroep slecht uit. Als zij twee jaar langer moeten doorwerken, leveren zij meer van hun resterende verwachte levensduur in na pensionering. De AOW-leeftijd sterker laten stijgen voor mensen in ‘lichtere’ beroepen – doorgaans mensen met een hoge opleiding en een hoger inkomen – lijkt wèl een verstandige beleidsmaatregel.

Wat is zwaar?

Maar onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) en Netspar toonde recent aan dat eerder met pensioen voor zware beroepen ook diverse nadelen kent. Zo is een zwareberoepenregeling notoir moeilijk af te bakenen, stellen de onderzoekers. Bijna de helft (49%) van de Nederlanders vindt zijn of haar eigen beroep zwaar, stelt het CPB vast. Bovendien geeft eerder met pensioen voor zware beroepen volgens het Planbureau averechtse prikkels aan werkenden en werkgevers. Investeringen in gezond werk worden dan immers minder rendabel. Een zwareberoepenregeling ontmoedigt dus het zorgen voor gezond werk, concluderen de onderzoekers.

Verschillende maatregelen nodig

De stijging van de AOW-leeftijd geldt voor iedereen, maar de impact is niet voor iedereen hetzelfde. Vooral lager opgeleiden en mensen met een laag inkomen valt langer doorwerken relatief zwaar, omdat ze minder vaak een goede gezondheid en goede arbeidsmarktpositie hebben en minder financiële middelen tot hun beschikking hebben. Mensen die een beperkt aantal jaar voor hun pensioen staan, hebben minder tijd dan jongeren om zich (fysiek en financieel) in te stellen op langer doorwerken. Voor de huidige generaties ouderen kunnen tijdelijke maatregelen helpen om werk tot de AOW-leeftijd mogelijk te maken. Zo zouden een vertraging van de hogere AOW-leeftijd en extra investeren in om- en bijscholing van ouderen verlichting kunnen bieden. Lees meer over de (on)mogelijkheden van langer doorwerken in dit overzichtsartikel.